Gunnar Skúli Ármannsson

Flókin stærðfræðimódel hagfræðinnar hafa þann eina tilgang að telja okkur trú um að hagkerfið ráði við óendalega miklar skuldir. Á þann hátt horfum við fram hjá grundvallaratriðum hagfræðinnar sem snýr að rekstri eininga eins og heimilis sem dæmi.

Þar sem hagfræðikenningar nútímans ganga út á það að hægt sé að greiða allar skuldir er augljóst að sú kennisetning er höll undir lánadrottna. Margur stjórnmálamaðurinn gengur sömu erinda og hrópar að „að sjálfsögðu greiðir maður skuldir sínar“. Þegar tillit er tekið til þess að hagvöxtur í Evrópu hefur verið 0,2% á ári s.l. 2000 ár er ekki mikil von til þess að raunhagkerfið geti greitt allar skuldir með þeim vöxtum sem í boði eru.

Súmerar notuðu sama orð yfir vexti og kálfa. Egypska orðið fyrir vexti þýddi að fæða. Til forna var hugsunin sú að af fræi kæmi planta sem gæfi vel af sér að hausti og kálfur gæti skapað mörg afkvæmi. Vextir voru því greiddir eftir að raunhagkerfið hafði borið ávöxt, m.ö.ö. menn deildu með sér uppskerunni eða ávöxtuninni þegar hún hafði raungerst. Ekki fyrirfram eins og í dag.

Öll trúarbrögð heimsins hafa verið á móti vöxtum á peningum því peningar geta ekki af sér, þeir eru ófrjóir. Að fá vexti af engu vinnuframlagi var ekki talið boðlegt. Aftur á móti að deila sameiginlegum ábata sem er orðin til er annað mál.

Bæði í Babílon og Egyptalandi til forna voru hagfræðingar vel meðvitaðir um hættuna á of miklum skuldum fyrir raunhagkerfið. Þess vegna settur þeir reglur. Þegar vextir höfðu náð upphæð höfustólsins féll skuldin niður . Auk þess voru skuldir afskrifaðar af kóngum þegar þær urðu of íþyngjandi fyrir raunhagkerfið. Babílóníumenn afskrifuðu skuldir landbúnaðarins að minnsta kosti á 30 ára fresti því að að öðrum kosti hefðu lánadrottnar eignast allar jarðir og allt sem fylgdi með þeim. Verðlag breyttist ekki mikið vegna vaxtabyrði í Mesópótamíu vegna þess að verð var ákvarðað með lögum eða hefðum. Þess vegna stjórnuðu menn til forna hagkerfinu fyrir sig en ekki öfugt eins og í dag.

Þessi skynsemi að meta raunhagkerfið fram yfir fjármálakerfið hefur því miður tapast í aldanna rás innan hagfræðideilda háskóla. Hugsanleg skýring er að fjármálakerfið hefur verið einn aðal styrktaraðili hagfræðideilda um víða veröld.

Græðgi var fordæmd til forna og hófsemi vegsömuð, ástæðan var sú vissa að hinn gráðugi væri að taka nauðþurftir frá þeim sem minna mátti sín. Hugsunin um græðgi var því beintengd ofgnótt eins á kostnað annars. Í dag er græðgi vegsömuð og því afneitað að hún valdi skorti eins og að hinn gráðugi taki til sín úr ótæmandi hirslum.

Þegar allir ætla að draga vexti úr raunhagkerfinu sem er að minnka, þegar lánadrottnar og lífeyrissjóðir eða aðrir sjóðir ætla að ávaxta sitt pund með samsettum vöxtum án þess að fyrst sjá eitthvað „fæðast“ í raunhagkerfinu sem er hægt að deila með sér verður eitthvað að gefa eftir. Vandamálið er að sóknin í ábata í formi vaxta er orðin sem fíkn og þarf í raun að meðhöndla sem slíka.

Mörgum fræðimanninum í hagfræði er illa við að ríkisvaldið stjórni efnahagskerfinu og vilja meina að kerfið aðlagi sig sjálft að breyttum aðstæðum. Til forna stjórnaði ríkisvaldið efnahagnum með lögum og valdboði eins og afskriftir skulda bera með sér. Það var hægt vegna þess að valdið var hjá kónginum, hann hafði hermenn og lánadrottnar urðu að beygja sig undir vilja hans. Í dag er ekkert vald eftir hjá ríkisstjórnum þjóðlandanna. Á Íslandi hafa allir fjármunir farið í að endurreisa bankakerfið eftir hrun, varla króna í raunhagkerfið og það hefur verið skorið kröftuglega niður bankakerfinu til bjargar. AGS og ESB eru framlengd hönd lánadrottna heimsins og krefjast þess að allar skuldir skulu greiddar með öllum þeim fórnum sem almenningur þarf að leggja á sig. Stjórnvöld fylgja þeim að málum eins og hverjar aðrar strengjabrúður.

Ef Lilja er sett í tjörn og hún og afkomendur hennar tvöfalda sig á hverjum degi þá er tjörnin full á þrítugasta degi og þær geta ekki fjölgað sér frekar eftir það. Hvenær var tjörnin hálf full eða hálftóm? 29 daginn er svarið.

Það er innbyggð tortíming í vöxtum sem er að sliga heiminn í dag og hugsanlega er tjörnin að fyllast. Það er því full þörf á því að hagfræðingar hætti að velta fyrir sér kenningum um hvernig jafnvægi verði náð og reikni frekar út hvenær því líkur.

áður birt á Eyjublogginu mínu

Grein eftir mig á Svipunni 26 ágúst 2010.

                                        Bæjarins bestu og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn

All nokkrir einstaklingar vilja Alþjóðagjaldeyrissjóðinn úr landi sem fyrst. Þeir sem eru því ósammála bera því við að AGS sé eini valmöguleiki Íslands í dag. Svar þeirra við ósk okkar um brottflutning sjóðsins frá Íslandi er oftast á þá leið hvað við viljum þá gera í staðinn. Ástæðan fyrir því að við viljum sjóðinn burt er ekki sú að við vitum nákvæmlega hvernig eigi að leysa vanda Íslands heldur að við teljum sjóðinn stórhættulegan. Þar greinir okkur einnig á við viðmælendur okkar því þeir telja sjóðinn til bóta í íslensku þjóðlífi. Mín reynsla er oftast sú að þeir sem treysta sjóðnum hafa ekki kynnt sér sögu hans að neinu viti. Það virðist vera beint samband á milli þekkingar á Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og viljans til að losna við hann.

Til að svara þeirri gagnrýni að andstæðingar sjóðsins viti ekki hvernig eigi að kippa landi og þjóð út úr mesta efnahagshruni Íslandssögunnar þá vil ég nefna nokkur atriði. Nokkrir þingmenn hafa lagt fram þingsályktunartillögu um að finna leið út úr vandanum án aðkomu AGS. Þessi hugmynd fæst ekki rædd á Alþingi, það fæst ekki fjármunir til að kalla til sérfræðinga, bæði innlenda eða erlenda, til að koma upp með „Plan B“ eins og við köllum það. Þeir þingmenn eða fræðingar í þjóðfélaginu sem tjá sig um planB komast oftast ekki að í ríkisfjölmiðlunum. Að minnsta kosti hafa þeir sem hlusta eingöngu á fréttamiðla hliðholla ríkisstjórninni litla hugmynd um andstæðinga sjóðsins, hugmyndir þeirra um aðrar lausnir eða hvort við eigum yfir höfuð að óttast sjóðinn. Sjóðssinnar vita að þeim mun minni þekking á sjóðnum og fortíð hans skapar gagnrýnislaust andrúmsloft í þjóðfélaginu. Slík tenging er mjög augljós í vandræðum Þjóðkirkjunnar þessa dagana vegna fortíðar hennar.

Andstæðingar sjóðsins segja í dag að hans sé ekki þörf lengur. Hugmyndir um að nota skatttekjur af séreignasparnaði til að leysa yfirvofandi halla ríkissjóðs á næsta ári eru skynsamar því þær hamla gegn niðurskurði og auknum almennum skattahækkunum. Báðar aðgerðirnar-þ.e. skurður og skattar- eru kreppudýpkandi í eðli sínu. Það hefur verið margsinnis bent á að AGS hefur með ráðstöfunum sínum aukið vandræði þeirra þjóða sem hann sinnir einmitt vegna þess að hann gengur allt of langt í niðurskurði og sköttum.

Alþjóðagjaldeyrissjóðnum hefur verið veitt völd á Íslandi sem eru einstök. Davíð Oddson hafði aldrei jafn mikil völd á sínum tíma. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er sá aðili á Íslandi sem aftekur með öllu að skuldsettum heimilum sé rétt hjálparhönd. Þess vegna mun óviss fjöldi heimila venjulegs fólks fara á uppboð í vetur. Viðkomandi einstaklingar munu missa heimili sín sem oft á tíðum er ævisparnaður þeirra og fé sem hugsað var til elliáranna. Fjölskyldur munu því þurfa að flytja af heimilum sínum og leigja sér húsnæði. Sú skuld sem út af stendur mun síðan fylgja fjölskyldum inn í þeirra nýju heimkynni hvar sem til þeirra næst þangað til að skuldin er að fullu greidd.

Að sjóðnum gengnum fengi Ísland aftur fullveldi sitt óskorað. Þá væri möguleiki að taka á skuldavanda einstaklinga og fyrirtækja þannig að sem mest sátt skapaðist um aðgerðir. Þá væri haft að leiðarljósi að skuldabyrðin gerði meðbræðrum okkar kleift að halda áfram að skapa verðmæti eða auka á snúning þjóðfélagsins með neyslu. Einhvern rétt hljóta einstaklingar í þjóðfélagi okkar að eiga sem hafa með dug og ósérhlífni tekið þátt í því með okkur hinum að skapa þá auðlegð sem þetta land býr yfir. Stefnan í dag er aftur á móti sú að innheimta sem mest af skuldunum, bönkum til framdráttar, síðan er bara skítt og lagó með hina.

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn mun setja það sem skilyrði í næsta mánuði þegar þriðja endurskoðun sjóðsins fer fram að Ísland greiði Icesave skuldina. Þar er um að ræða gallað regluverk Evrópusambandsins, gallinn er í því fólginn að ekki er nægjanlega tryggt í lögum að almenningur eigi að borga fyrir mistök bankanna. Þess vegna þarf AGS að troða mistökum bankanna ofan í kokið á íslensku þjóðinni. Ef það gengur eftir að við sitjum uppi með Icesave reikninginn, til viðbótar við allar aðrar skuldir, er nokkuð víst að við getum kvatt Norræna velferðaþjóðfélagið okkar fyrir fullt og fast.

Okkur, andstæðingum sjóðsins, finnst ráðstafanir hans kreppudýpkandi, sjónarmið hans er hagur banka fyrst og síðast og almenningur er látinn borga fyrir mistök bankanna. Sjóðurinn hefur fengið völd á Íslandi sem eru meiri en Alþingi og framkvæmdavald hafa til samans, því er um valdarán að ræða og fullveldi landsins er ekki lengur á forræði okkar. Okkur finnst þessi atriði duga vel til að skapa mikla umræðu og ætti að gegnsýra alla pólitíska umræðu á Íslandi í dag. Sú umræða gæti verið erfið en fjarvera hennar er mun verri.

Það er að brjótast um í mér hvers vegna elítunni á Íslandi finnst sjóðurinn hafinn yfir alla gagnrýni og sporðrennir honum eins og bæjarins bestu.

Pressugrein  3 ágúst 2010.

Bankahrunið eins og nafnið gefur til kynna er orsakað af bönkum og starfsemi þeirra. Hvert og eitt okkar hinna gekk til sinna starfa árið 2008, sinntum skyldum og skuldbindingum okkar að venju. Sú fullyrðing að við séum meðsek vegna þess að við horfðum ekki yfir axlirnar á bönkunum, ríkisvaldinu og eftirlitsstofnunum á hverjum degi er æði langsótt.

Síðan hafa allar aðgerðir stjórnvalda snúist um að skrapa saman eins miklum fjármunum og nokkur kostur er til að greiða skuldir bankakerfisins. Það sem þessar skuldir eiga sameiginlegt er að Alþingi Íslendinga hafði ekki stofnað til þeirra fyrir hrun. Upphaf skuldanna má rekja til athafna utan valdsviðs kjörinna fulltrúa þjóðarinnar. Þrátt fyrir það á þjóðin að borga skuldirnar á eftirfarandi hátt:

Boðuð er frysting á launum í all nokkur ár og segir ráðherra vel sloppið ef frystingin ein dugar. Niðurskurðahugmyndir fyrir komandi fjárlagaár eru svo hrikalegar að framkvæmdastjórar ýmissa stofnana telja sig ekki geta veitt lögbundna þjónustu.

Háir stýrivextir á Íslandi eru banvænir fyrir viðkvæmt atvinnulíf okkar. Hækkun skatta.

Niðurskurður hjá hinu opinbera veldur atvinnuleysi, bæði hjá opinberum starfsmönnum og einkaaðilum sem höfðu verkefni hjá hinu opinbera. Niðurskurður tekna almennings veldur samdrætti hjá öllum fyrirtækjum landsins og þar með er kominn vítahringur.

Nánast engar afskriftir verða leyfðar hjá skuldugum einstaklingum og sennilega mun verða gengið milli bols og höfuðs á 25 þúsund heimilum fyrir áramót. Mörg fyrirtæki hafa farið í gegnum sömu aftökur síðan hrunið varð. Sökum síversnandi aðstæðna mun fjölga stöðugt í þessum hópi eftir því sem tíminn líður.

Reynt er að draga fé úr lífeyrissjóðum okkar til að ná af okkur sparnaðinum. Fjárfest er í flugfélagi sem er mikill áhætturekstur en ekki fékkst leyfi til að fjárfesta í HS-Orku sem á framtíðina fyrir sér.

Hugsanlegt er að vegaframkvæmdir fari af stað sem einkaframkvæmd og þá greidd upp með vegatollum.

HS-orka var seld til erlends einkafyrirtækis í óþökk Íslendinga. Litlu munaði að búið væri að einkavæða vatnið okkar og stór spurning er hvernig löggjöfin um vatnið verður næsta vetur.

Samantekið: Laun skorin niður, skattar hækkaðir, gjöld aukin, lífeyrissparnaðurinn kroppaður af okkur. Allt gert til að auka getu ríkissjóðs og almennings til að greiða lánadrottnum. Hingað til höfum við talið það vera hlutverk ríkissjóðs að jafna kjör almennings í landinu og standa í framkvæmdum landi og þjóð til hagsbóta.

Þessi stefna mun leiða til aukins fjölda fátækra og samsvarandi minnkunnar á millistétt. Fámennur hópur stórríkra einstaklinga verður áfram til. Auðlindirnar komnar í eigu einkaaðila. Einkavæðing á almanna þjónustu. Þeir sem hafa fjárráð munu fá góða þjónustu. Spillingin heldur meiri ef eitthvað er. Landflótti og þeir sem eftir eru að leita sér matar í öskutunnum besta bæjarins, Reykjavíkur.

Mörgum finnst sjálfsag myndin máluð dökkum litum. Viðkomandi stefna hefur haft slíkar afleiðingar í för með sér í öðrum löndum og enn sem komið er hefur lítil mótstaða við þessari þróun myndast á Íslandi. Kjósendur núverandi ríkisstjórnar sem eru vinstri menn og félagshyggjufólk hafa sjálfsagt ekki gert ráð fyrir þessu. Mjög skiljanlegt því viðkomandi stefna er ekki skráð í stefnuskrár viðkomandi ríkisstjórnarflokka. Stefnan er stefna Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.

Sumir leiðtogar vinstri manna hafa fylgt stefnu AGS í löndum sínum og oftar en ekki tekist að halda andófi í lágmarki. Sagt er að óskastjórn AGS sé vinstri stjórn því þá eru mótmæli í lágmarki. Það er sorgleg staðreynd að andstæðingum AGS væri þægð í því að hægri menn kæmust til valda á Íslandi á ný. Þá myndu vinstri menn koma aftur á Austurvöll og mótmæla eins og þeir gerðu í búsáhaldabyltingunni. Mikil og kröftug mótmæli almennings gegn AGS er eina leiðin til að snúa af þeirri braut sem þjóðin er á.

Það er mjög skiljanlegt að loksins þegar Vinstri grænir eru komnir til valda að þeir vilji halda völdunum og að sleikipinnarnir innan flokksins reyni allt til að skríða upp eftir bakinu á flokkseigendafélaginu. Það eru mikil vonbrigði, eftir að hafa upplifað alla þessu hörðu andstæðinga Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í búsáhaldarbyltingunni, njóta í dag valdanna af slíkri áfergju að öll prinsipp eru gleymd og grafin. Það er mér hulin ráðgáta að stefna strákanna frá Whasington sé orðin að vinstri stefnu á Íslandi og er varin sem slík.

Fjölmiðlar mættu standa sig betur í því að skýra út fyrir almenningi að Steingrímur er bara millistjórnandi og að það er AGS sem ræður öllu á Íslandi. Ef það hefði verið gert hefði almenningur beint reiði sinni að AGS frekar en Steingrími. Vissum aðilum(fjölmiðlum) hentar að spjótin standi á Steingrími og aðrir aðilar(fjölmiðlar) verja hann með kjafti og klóm. Á meðan hlær AGS að heimsku okkar.

Eftir því sem stjórnvöld þjóðríkja fylgja ráðleggingum AGS betur farnast almenningi viðkomandi landa ver, rannsóknir fræðimanna sýna fram á þetta.

Það er augljóst að enn sem komið er hafa helstu máttastólpar lýðræðisins á Íslandi þ.e.  Alþingi, ráðherrar og fjölmiðlar, kosið að fylgja AGS að málum. Ef fyrrnefndir aðilar skipta ekki fljótlega um skoðun mun stór hluti íslensku þjóðarinnar fylgjast með gleði þeirra á störfum sjóðsins úr fjarlægð, erlendis frá. Aftur á móti, ef Alþingi, ráðherrar og fjölmiðlar vilja ekki að þjóðin dreifist út um allar koppagrundir eða hírist í fátækt á skerinu gamla, verða viðkomandi aðilar að breyta um stefnu. Viðbrögð ykkar við stefnu AGS er það sem mun gera ykkur ábyrg í næstu Rannsóknarskýrslu Alþingis. Viðbrögð Alþingis, ráðherra og fjölmiðla við stefnu AGS mun ákvarða kjör almennings á Íslandi til framtíðar.

Það er ótrúleg flóra af fyrirtækjum sem spretta upp umhverfis auðlindir okkar Íslendinga. Sjálfsagt vel meint og ef til vill óþarfi að vantreysta vel meinandi fólki. Hvaða fyrirtæki er þetta Gekon? Heimasíða þeirra er saklaus en þau virðast ráðleggja fyrirtækjum hvert stefna eigi(stefnumótun) og um samkeppnishæfni fyrirtækjanna. Þau hafa mikinn áhuga á jarðvarma því þau ætla að opna heimasíðu á næstunni sem ber heitið www.icelandgeothermal.is . Á þeim vef eiga að verða "ítarlegar upplýsingar um kortlagningu um íslenska jarðhitaklasans". Verkefnastjórar fyrrnefnds verkefnis eru tveir doktórar frá Harvard Business School.

Það sem er að snúast fyrir mér og ég á svo erfitt með að skilja er eftirfarandi. Ef þú ert einn af fáum sem hefur aðgang að jarðvarma í heiminum, ert einn af fáum í heiminum sem kann mest um hvernig maður virkjar jarðvarma og allir vilja kaupa afurðina, hvers vegna þá að flækja málið. 

Það er ótrúlegt að við Íslendingar ætlum að afhenda arð auðlindanna okkar til einhverra annarra en okkar sjálfra, skilur einhver slíka hegðun eftir að við erum búin að sigrast á öllum erfiðleikunum við uppbygginguna. 

Hvers vegna þarf doktóra í business til að selja það sem allir vilja kaupa??

	Kortleggja íslenska jarðvarmaklasann
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt